Por Patricia De La Osa
Iruñea, 2050. Eguzkia poliki sartzen da bakarrik aireztatzen den etxebizitza bateko leihoetatik. Ane esna dago. Ez alarma batengatik, baizik eta bere gorputzak, laurogeita lau urterekin, argiarekin hitz egiten ikasi duelako, eta etxeak, adi, erantzuten duelako.
Lasai janzten da, zoruak oinutsik tenperatura doitzen duen bitartean. Urrunean, hiriak xuxurlatzen du: ez dago ez bozinarik, ez balaztadarik, ez obrarik. Mugikortasun publikoaren sistemaren burrunba larri eta atsegina baino ez, kale berdeetan barrena irristatuz, lehen autoak ibiltzen ziren eta orain sahatsak hazten dira.
Ane egunean zehar ateratzen da. Ez dago sakatzeko botoirik, ezta kontsultatzeko pantailarik ere. Hartuko duen ibilbidea ezagutzen duen sistema batek gidatzen du: badaki gaur egun bere belaunak pixka bat motelago daudela, itzala eguzkia baino nahiago duela, eta Kontseilu plazako iturriari begira gelditzea gustatzen zaiola — norbait hurbiltzen denean abesten duen iturria, urtaroaren arabera findua.
Harrokeriarik gabeko hirian zehar ibiltzen da. Ez du berrikuntzarik oihukatzen. Haragitu egiten du. Landare jangarriz estalitako fatxadak, erabiltzen ez direnean sistemari energia itzultzen dioten bankuak, partikulak xurgatu eta aromak itzultzen dituzten hormak. Izpilikua, menda, erromeroa daude. Airea ez da garbia bakarrik. Atsegina da.
Auzora iristean, ateak zeremoniarik gabe irekitzen dira. Arkitekturak ez du zirrara eragiten. Erosoa da. Barruan, airea freskoa eta trinkoa da, baso batean bezala, euriaren ondoren. Norbaitek leiho altuak ireki ditu, eta habeetan gora igotzen diren landareek itzala egiten dute mahai nagusiaren gainean, non gaur ahaztutako orube baten etorkizuna eztabaidatuko den
Zulo bat Zabalgunearen erdian. Lurpeko aparkaleku zahar bat, beste lehentasun batzuetatik bizirik atera dena. Hainbat hamarkadatan itxita egon da. Ez zen saldu. Ez zen lehertu. Eutsi egin zion. Etenaldian. Hiriak, instintiboki, hortik zerbait duinagoa sor zitekeela jakingo balu bezala.
Ane bere ohiko aulkian eseri da. Nahiago duen lekuan esertzeko esan diote, baina neskari leiho ondoko txoko hori gustatzen zaio, pasatzen den hodei bakoitzarekin argia paperen gainean dantzatzen den lekua.
Ez dago aurkezpenik diapositibekin. Hitz partekatuak daude. Herritarren hiru proposamen landu dira hilabeteetan, eta gaur egun auzoan bizi direnei aurkezten zaizkie.
Bat: orubea babesleku klimatiko bihurtzea. Ez parke bat, ez plaza bat. Programarik gabeko espazio bat, itzalez, eserleku porotsuz, landaredi egokitzailez eta iturriz betea, norbait gertu sentitzen denean bakarrik funtzionatzen dutenak. Ezer gertatzen ez den leku bat, eta horregatik, hain zuzen ere, dena gerta daiteke. Beste bat: baso jangarria, eskolek, elkarteek eta bizilagunek kudeatua. Fruta-arbolak, sendabelarrak, konpostajerako eta ikaskuntzarako gunea. Beti irekita. Sarrailarik eta txandarik gabe.
Eta hirugarrena: konponketa- eta mailegu-zentro bat. Ez denda bat. Objektuen liburutegi bat. Non eskatu maileguan behin bakarrik behar dena. Oraindik balio dezakeena konpontzen ikasteko. Gauzei denbora baliagarria itzultzeko, bota aurretik.
Gela isiltzen ari da. Ez bozkatzeko. Elkarreraginerako.
Pertsona bakoitzaren aurrean, argi-esfera mehe batek flotatzen du bularraren parean. Hiriko biki digitalaren nodo bat da, irisgarria, ukigarria. Anek eskua luzatzen du, eta esferak aukera bakoitzaren arabera proiektatzen du etorkizunari buruz duen ikuspegia: airearen kalitatea, pertsonen fluxua, adin tarteen araberako erabilera, berreskuratutako energia, sortutako atsedena.
Ez dago zenbakirik. Formak, koloreak, lerroak daude.
Datuak jada ez dira matematikarienak. Guztionak dira.
Aretoaren hondotik, ahots leun batek zalantza botatzen du:
— Ez nago aurka. Benetan. Baina... ez al gara aukera bat alferrik galtzen ari? Espazio horrek ezingo luke erabilera estrategikoagoa izan? Iruñea mapan jarriko duen proiektu bat. Nazioarteko diseinu zentro bat, hiri laborategi bat, itzulera sortzen duen zerbait...
Ez dago konfrontaziorik. Inork ez du ahotsa altxatzen. Etenaldi bakarra dago. Galderak beldurrik gabe hazteko lekua uzten duten horietakoa.
Anek ez du berehala erantzuten. Estorraren zirrikitutik sartzen den argia begiratzen du eta noiz parte hartu zuen horrelako zerbaitetan bakarrik altu hitz egiten zutenentzat edo zenbakiez zekitenentzat gogoratzen du. Orain badira aulkiak bizkarralde moldagarriarekin, ura baratze kolektiboetako belarren infusioekin, eta denbora. Batez ere, denbora dago.
Orduan hitz egiten du.
— Nik ez dut baso jangarria erabiliko. Jada ez naiz erraz heltzen. Ez nuke jakingo esaten zer den landare bakoitza.
Eten bat egin du. Justifikaziorik behar ez duten horietakoak.
— Baina hor dagoela jakitearen ideia gustatzen zait. Nire bilobek froga dezaketela norbaitek landatu zuen zerbait trukean ezer espero gabe. Ohikoa dena, erabiltzen ez baduzu ere, zurea ere bada.
Inork ez du txalotzen. Inork ez du eteten. Elkarrizketak aurrera jarraitzen du. Jariatu. Ahapeka hartzen ikasi diren erabakiak bezala.
Ilunabarrean, Ane etxera itzultzen da beste bide batetik. Ez galdu delako, baizik eta ikasi duelako bere burua hiritik eramaten. Lurzoruak bere beroaren zati bat sistemara itzultzen du. Farolak ilargiarekin lehiatzen ez den eta gogaitzen ez duen argi batekin pizten dira. Paretek musika leuna xuxurlatzen dute bakardadea antzematen badute. Ibilbidea egunaren zati bat da. Ez da motzagoa nahi.
Bere atarira iristean, gelditu egiten da. Zerura begiratzen du. Ez dago dronerik. Ez dago pantaila erraldoirik. Hodei motelak baino ez, eta etxean zaudela gogorarazten duten usain familiarrak, zure Iruñean.
Orubeak zain jarraituko du. Oraindik ez dago erabakirik. Eta hori ere ondo dago.
Aurrerapena, hemen, guztion artean eta guztiontzat.
egiten delako. Hausnarketarekin, uler ditzakegun datuekin eta oraindik erabat erantzuten ez dakigun galderekin.
Esku askoren artean eraikitzen da, denborarekin, memoriarekin, irudimenarekin.
Ziur, irabazten denean, eta zalantzarekin, behar denean.
Ane etxean sartzen da, zapatak kentzen ditu, arnasa sakon hartzen du, eta leihoaren markoan bermatzen den bitartean, isilik geratzen da.
Gaur ez da ezer konpondu. Eta, hala ere, zerbait garrantzitsua mugitzen hasi zen:
elkarrekin pentsatutako etorkizuna, esku askok eutsia eta oraindik esaten ez dakigunari irekia.
Lasai, bere buruari galdetzen dio: Aurrera egiteaz gain, gurea ere baden etorkizun bat imajinatzen jakingo al dugu?
Aldaketaren parte izan nahi duzu? Idatzi iezaguzu proiektu hau gehiago ezagutzeko info@twininnovacion.com. helbidera. Jarrai iezaguzu azken nobedadeak eta aukerak ezagutzeko: TwINenNavarra.
TwIN es un proyecto del Gobierno de Navarra, con la colaboración del Ayuntamiento de Pamplona. Coordina su ejecución de Tracasa Instrumental. Forma parte del programa RETECH, Fondos Europeos Next Generation.
EU 
ES